Artykuł
Na terenie powiatu chełmińskiego, pomimo małej lesistości tego obszaru i dużego udziału gruntów ornych, zachowało się wiele miejsc o charakterze zbliżonym do środowiska naturalnego. Większość z nich objęta została szczególną formą ochrony, stanowiąc m.in. część Zespołu Parków Krajobrazowych nad Dolną Wisłą. W obrębie Parku znajduje się całe miasto Chełmno wraz z gminą wiejską, a także część gminy Unisław, Stolno i Kijewo Królewskie. Więcej informacji na temat Parku znajdą Państwo na stronie internetowej www.parki.kujawsko-pomorskie.pl/zpkndw
Na malowniczość krajobrazu powiatu ma wpływ unikalna flora i fauna chroniona w pięciu rezerwatach przyrody, o łącznej powierzchni 102,34 ha. Trzy z nich są rezerwatami leśnymi - „Płutowo”, „Ostrów Panieński” i „Łęgi na Ostrowiu Panieńskim”, a dwa rezerwatami stepowymi – „Zbocza Płutowskie” i „Góra św. Wawrzyńca”.
Rezerwat „Płutowo” utworzony został w 1956 r. na powierzchni 17,96 ha. Położony w gminie Kijewo Królewskie, obejmuje część śródpolnego, głębokiego parowu, opadającego ku dolinie Wisły. Głównym przedmiotem ochrony jest rzadko obecnie zachowany na Pomorzu grąd subkontynentalny - wielogatunkowy las liściasty, w wieku od 100 do 120 lat, o charakterze naturalnym. Wśród drzew najliczniej występują: grab i dąb, a także lipa drobnolistna, buk, brzoza brodawkowata, wiąz górski i polny. Z gatunków chronionych występują tu: lilia złotogłów, kruszczyk szerokolistny, listera jajowata i kopytnik pospolity.
Rezerwat "Ostrów Panieński"położony jest niedaleko Chełmna, na terasiezalewowej pomiędzy Wisłą a ciekiem wodnym zwanym Trynką. Powstał w 1956 r. na obszarze o powierzchni 14,77 ha, dla ochrony rzadkiego w Polsce łęgu wiązowo-jesionowego na żyznych nadwiślańskich madach. Ochroną objęty jest bogaty, dwuwarstwowy drzewostan wiązowo-jesionowo-dębowy z udziałem aż trzech gatunków wiązów (polnego, szypułkowanego i górskiego), a także bujny podszyt i runo. W warstwie krzewów występują: czarny bez, dereń świdwa, czeremcha pospolita, trzmielina europejska oraz odmiana korkowa wiązu polnego. W runie można doszukać się rzadkich roślin takich jak: podkolan zielonawy, krwawnik wierzbolistny, czosnek wężowy czy wyżpin jagodowy.
Rezerwat przyrody „Łęgi na Ostrowiu Panieńskim” o powierzchni 34,42 ha, został utworzony w 1998 roku. Położony w sąsiedztwie rezerwatu „Ostrów Panieński”, ma podobne warunki siedliskowe i panuje w nim równie wykształcony łęg wiązowo–jesionowy, występujący tutaj w dwóch wariantach. Pierwszy wariant - z dzikim bzem – występuje na niższym terenie bliżej Wisły, gdzie spotykać można gatunki drzew charakterystyczne dla łęgu wierzbowo-topolowego: wierzbę kruchą oraz topolę białą i czarną. Brak jest natomiast gatunków grądowych: graba, lipy drobnolistnej i klonu polnego. Wariant drugi zajmuje stanowiska wyżej położone i różni się od poprzedniego udziałem gatunków grądowych, tj. klonu polnego, lipy drobnolistnej i graba. Rośnie tutaj także czosnek wężowy i podkolan zielonawy.
Rezerwat "Zbocza Płutowskie" zajmuje powierzchnię 34,49 ha. Utworzony został w 1963 r. w celu zachowania unikalnej roślinności stepowej porastającej fragmenty prawego brzegu Wisły. Rezerwat położony jest między Płutowem a Starogrodem, na stromych zboczach doliny Wisły o nachyleniu 25-30º i wysokości 87 m n.p.m. Odsłonięte i silnie nasłonecznione stoki, gdzie temperatura podłoża w miesiącach letnich przekracza nawet 60º C, to dogodne miejsce dla rozwoju roślin kserotermicznych. Drugim, ważnym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi tego typu roślinności jest zasadowy odczyn znajdujących się tam gleb. Zasadniczym przedmiotem ochrony w rezerwacie są dwa kserotermiczne zespoły murawowe: pięciornika piaskowego i ostnicy włosowatej oraz miłka wiosennego i kłosownicy pierzastej.
Pierwszy zespół zajmuje najbardziej kserotermiczne stanowiska. Do roślin charakterystycznych dla tego zespołu należą: ostnica włosowata, pięciornik piaskowy, ostrołódka kosmata, turzyca delikatna. Drugi zespół natomiast obejmuje na ogół mniej kserotermiczne siedliska i swym charakterem przypomina barwne stepy łąkowe. Rosną tutaj: miłek wiosenny, wężymord stepowy (rośliny pod ochroną całkowitą), sasanka łąkowa i dzwonek syberyjski.
Murawy stepowe wymagają specjalnej, czynnej ochrony, która zabezpieczyłaby je przed zarastaniem przez roślinność krzewiastą i drzewiastą. W związku z powyższym, Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego, na zboczach rezerwatu w rejonie miejscowości Kiełp, prowadzi czynną ochronę polegającą na wypasie owiec rasy wrzosówka. Wprowadzenie kontrolowanego wypasu, ma na celu zatrzymanie sukcesji i zarastania przez krzewy i drzewa zbiorowisk murawowych.
Rezerwat „Góra św. Wawrzyńca”, to najmniejszy rezerwat powiatu chełmińskiego o powierzchni 0,70 ha. Utworzony został w 1962 roku w celu zachowania stanowiska roślinności stepowej z ostnicą włosowatą. Rezerwat znajduje się na krawędzi wysoczyzny morenowej, między Chełmnem a Kałdusem. Ścisłą ochroną objęty jest wał ziemny usypany dla ochrony wczesnośredniowiecznego grodziska oraz niewielki fragment zboczy doliny Wisły od strony Jeziora Starogrodzkiego.
Głównym zbiorowiskiem roślinnym, dla którego utworzono rezerwat, jest rzadko występujący zespół pięciornika piaskowego i ostnicy włosowatej. Zbiorowisko to tworzy głównie ostnica włosowata oraz kostrzewa szczeciniasta, tymotka kępkowa, stokłosa bezostna, pięciornik piaskowy, sierpnica pospolita, przytulia właściwa, ślazówka turyngska i wilczomlecz sosnka. Z rzadko spotykanych gatunków stepowych rośnie tu najczęściej jastrzębiec żmijowcowy i dzwonek syberyjski. Zagrożeniem dla roślinności stepowej jest sukcesja w kierunku roślin krzewiastych i drzewiastych.
Na terenie powiatu chełmińskiego znajduje się również ok. sześćdziesięciu pomników przyrody żywej, najliczniej występujących w gminie Chełmno i Stolno.
Do najcenniejszych zaliczyć można:
- aleję lipową wzdłuż drogi Unisław – Gołoty;
- pomnikowe okazy dębów, wiązów i klonów na Ostrowiu Panieńskim;
- grupę 27 pomników drzew na terenie zespołu pałacowego-parkowego w Grubnie, wśród których spotykamy gatunki aklimatyzowane, tj. perełkowiec japoński;
- sosnę czarną w ogrodzie przyklasztornym Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia przy ul. Dominikańskiej w Chełmnie.
Kolejną, indywidualną formą ochrony przyrody na terenie powiatu chełmińskiego są użytki ekologiczne, które zajmują powierzchnię ponad 38 ha. Najwięcej użytków występuje w gminie Unisław, mniejsza zaś ilość w gminie Chełmno i Stolno. Są to głównie bagna oraz wydmy, oczka wodne, remizy śródpolne i dwa starorzecza Wisły.
Uzupełnieniem walorów przyrodniczych powiatu są jeziora (np.: Starogrodzkie, Bartlewskie, Papowskie, Kornatowskie). Do najlepiej zagospodarowanych turystycznie należy Jezioro Starogrodzkie, będące doskonałym miejscem do wypoczynku dla mieszkańców Chełmna i okolic.
Teren powiatu chełmińskiego jest obszarem typowo rolniczym. Powierzchnia użytków rolnych stanowi ponad 80 % całkowitej powierzchni powiatu. Fakt ten można uznać za konsekwencję występowania w znacznym procencie wysokiej klasy gleb, wciąż polepszającej się kultury rolnej oraz uwarunkowań kulturowych. Dzięki temu oferujemy odwiedzającym powiat turystom, czyste i nieskażone środowisko naturalne.